Murtaza / Orhan Kemal

Cumhuriyet'in ilk seneleri, henüz çok partili sisteme geçilmemiş. Ebedi Şef İsmet Paşa'nın liderliğinde CHP'nin tek parti iktidarının son seneleri yaşanıyor. Trakya göçmeni, Balkan Savaşı sırasında şehit düşen Hasan dayısının kanını taşımanın gururu ve onun gibi zabit olamamanın hüznünü bir arada yaşayan Bekçi Murtaza'nın yaşam mücadelesini anlatıyor Murtaza adlı romanında Orhan Kemal, asıl adıyla Mehmet Raşit Öğütçü. 

Geçenlerde Cihangir'de bir arkadaşım ile görüşmeden dönerken Orhan Kemal müzesinin önünde buldum kendimi. Defalarca önünden geçmiş ancak hep bir yerlere yetişme telaşından, gezme fırsatı bulamamıştım. Orhan Kemal'i oğlu Işık Öğütçü tarafından kurulan ve ayakta tutulan bir özel müze, Orhan Kemal Müzesi. Kadir Has Üniversitesi'nde çalıştığım günlerde Cibali'nin arka sokaklarında Orhan Kemal Sokağı'nı ve yazarın bir dönem yaşadığı evi görmüştüm. Müzenin görevlisinin verdiği bilgilere göre Cibali'deki ev, yazarın ailesi ile birlikte kirada oturduğu evlerden birisiymiş. Ev kira olunca, sadece dışına yazarın bu evde bir süre yaşadığı bilgisini içeren plaka dışında bir şey yapılmamış. Müze olarak düzenlenen dairede ise Orhan Kemal hiç yaşamamış. 

Murtaza romanının benim okuduğum hâli, 1968 yılında tamamlanmış ve 1969 yılında yayınlanmış. Eserin ilk baskısı tefrika halinde 1952'de yapılmış. 180 sayfalık bu ilk hâlini uzun hikâye olarak değerlendirmiş Orhan Kemal ve birinci ve üçüncü bölümleri genişleterek yeniden bastırmış. Benim okuduğum Everest Yayınları'ndan çıkan 37. baskı Ağustos 2022 tarihli. 

Romanı okuyanların, romandan uyarlanan oyunu ya da filmi izleyenlerin etkisiyle olsa gerek, dilimizde "Bekçi Murtazalık yapmak" deyimi yerleşti. Romanda Fen Müdürü'nün dediği gibi her fabrikaya bir Murtaza gerek. Karakter oluşturma, onları ete kemiğe büründürme, gerçekçi ve inandırıcı tipler olarak aklımızda oluşturma konusunda çok hünerli bir yazar Orhan Kemal. 10 sene olmuş Cemile'yi okuyalı. Romandan ziyade uzun öyküydü bence Cemile. Etkileyici bulmuştum.

Son olarak kitap fiyatlarından ve İstanbul'daki halk kütüphanelerinden bahsedeceğim. Bugünlerde yeni basım kitapların fiyatları yüksek. Belki ben emekli olup gelirim yarıdan fazla azaldığı için bana yüksek geliyor ancak sonuçta algıladığımız hayatı yaşıyoruz, yeni kitap almak eskisi gibi kolay gelmiyor bana. Peki ne yapacağım? Kitap okumaktan vaz mı geçeceğim? İmdada İstanbul halk kütüphaneleri yetişti. Çekmeköy Belediyesi'nin Kadıköy Belediyesi'nin ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin farklı yerlerdeki kütüphanelerine üyeyim. Bu yazıya konu olan Murtaza romanını da bu kütüphanelerin birinden alıp okudum. İyi ki varlar, umarım sayıları ve kitap koleksiyonları genişler.