Mühendislik eğitimi - Yaz stajları

gençler çok içiyor

Üniversiteden mezun olalı 21, yüksek lisansımı tamamlayalı ise 15 yıl oldu. Aradan bunca sene geçtikten sonra mühendislik eğitimi başlıklı bir dizi hazırlamak garip görünebilir. Ancak, dizinin ilk yazısı olacak Yaz Stajları konusuyla her yıl yüzleşiyorum. Sonda söyleneceği yekten yazayım: Durum her geçen yıl kötüye gidiyor.

Mühendislik eğitimi ülkemizde dört yıl sürüyor. Kimi üniversitelerin uygulamaları farklı da olsa, genellikle üniversite giriş sınavında yapmış olduğunuz tercihin doğrultusunda yerleştirildiğiniz bölümü okuyorsunuz. Giderek çoğalan bu "kimi üniversitelerin uygulamasında" ise mühendislik başlığı altında yerleştiğiniz üniversitede, hangi mühendislik alanında uzmanlaşacağınızı / eğitim alacağınızı ilerleyen yıllar içerisinde yapıyorsunuz. 

Bu dört yıllık eğitim boyunca iki staj yapmanız zorunlu. En azından elektrik-elektronik mühendisliği eğitimi için böyle. Bu stajlar, çok büyük oranda, ikinci ve üçüncü sınıfların bitimi ile başlayan yaz mevsiminde yapılıyor. Şubat tatilinde, son sınıfın yazında yapanlar da olabilse de ağırlıklı seçim yaz tatilinde. 

Stajlarda üç taraf bulunuyor. Staj raporunun teslim edileceği akademisyen (Üniversite), stajın yapıldığı kuruluşta raporu onaylayacak mühendis (Şirket) ve staj yapan mühendis adayı. Bu üç tarafın tümünün staj konusundan beklentisi, ne yazık ki, büyük oranda aynı: KOCAMAN BİR HİÇ. 

Üniversite, dönem boyunca anlatılanların hangilerinin staj boyunca deneyimlenebileceğine dair bir yönelendirme / bilgilendirme yapmıyor. Zaten ders veren meslektaşlar/akademisyenlerin böyle bir yükümlülüğü yok belki. Ancak, her öğrenciye atanan bir staj raporunu teslim alan ve değerlendirecek olan akademisyen var. Ayrıca gene her öğrencinin bir danışmanı var. Dersler sırasında olmasa bile bu iki akademisyen, ki kimi durumlarda aynı kişi de olabiliyorlar, meslektaş adaylarına yardımcı olabilirler. Dönem boyunca yazın yapabileceği konuları bilen öğrenci staj yapacağı şirketi seçerken farklı davranabilecek. Elbette akademisyenin yönlendirmesi tek başına yeterli değil. 

Haziran sonu başlayan ve ağustos sonuna kadar devam edeceği bilinen mühendislik stajına şirketler ve kamu kuruluşları çoğu kez hazırlık yapmazlar. Ne yazık ki meslektaş adayları, servisleri ve yemekhaneleri dolduran gençler olarak görülür. Kuruluşlarda stajerlerden yararlanmak ve onların mesleki bilgilerini arttırmak için hazırlanmış programlar, çoğunlukla yoktur. Hatta stajerlerin oturacağı mekanlar bile düşünülmemiştir. Boş duran toplantı salonları, şirket içerisindeki çay odaları ve izne giden personelin masası "tahsis edilir" "gençlere". Bu yazıda genel görüntüden bahsediyorum, yoksa özellikle savunma sanayisindeki kuruluşların ve iletişim sektörünün stajer kabul süreçleri, işe alım süreci gibi ayrıntılı ve eminim stajerlere yaptırılacak işler aylar öncesinden hazırlanıyor. Dediğim gibi ben geneldeki çarpıklığa dikkat çekmek derdindeyim. 

üniversite sonrası
yön değiştirmek zor

Sacayağının sonuncusu ise stajerin kendisidir. Angarya olarak görür stajı. Olanak bulsa, hiç gitmeden, yaz tatilini kesintiye uğratmadan formalitelerini tamamlamaya odaklanır. İş yerinde yeni arkadaşlar edinmeyi, onlarla sohbeti kendisine iş verilmesine tercih eder. "Kaç para alıyorsunuz burada" en çok sorduğu sorudur. "Benim x abim/ablam var, o da y mühendisi ama sizin söylediğinizden z kadar az/çok alıyor. Sizin aldığınız az/çokmuş". Staj raporu bulmak ikinci derdidir. Önceki senelerde hazırlanmış raporlar, elektronik ortamda aranır. Mezun olduğunda ne yapacağı, hangi alanda çalışmayı düşündüğü sorularına verdiği yanıt: "Neresi denk gelirse" olur çoğunlukla. Üniversite üçüncü sınıfı bitirmiş, yani bir yıl sonra üniversite hayatını ve muhtemelen tüm eğitim hayatını sonlandıracağının ve bundan sonra, gene muhtemelen, bir ömür boyu sürdüreceği mesleğiyle ilgili fikri oluşmamıştır halen. Tıpkı kurum/kuruluşlar paragrafında yazdığım gibi bu paragrafta da çizdiğim karamsar tablo işin "geneli". Bu genelin dışında stajer arkadaşlarla da karşılaştım. Ancak, ne yazık ki çoğunlukta gözlemlediğim bu yazdıklarım.

Peki bu tablonun sonucu ne? Sonuç ortada aslında. Hep söylenegelen, köşe yazarlarının ve siyasilerin dillerinden düşürmedikleri "katma değerli ürünler" üretiminde ülkemizin durumu ortada. Malzememiz bu şekilde yetişiyor çoğunlukla. Hemen ODTÜ, Bilkent, Boğaziçi demeyin lütfen. Bu üç üniversitenin verdiği mezun sayısı ve mezunların ülkede kalma oranlarına bakın o zaman. Elbette katma değerli ürünler üretmek sadece iyi yetişmiş mühendisler ile olmuyor. Elbette devlet politikası gerekiyor, yatırım ortamı, güvenlik.... 

Yazım fil tarifi gibi farkındayım. Tuttuğum yerini tarif ediyorum sadece. Umarım ben yanılıyorumdur gözlemlerimde. Umarım üniversiteler çok iyi yönlendiriyordur, kuruluşlar stajerler için hazırlıklar yapıyordur ve en önemlisi genç meslektaşlar yarınlara hazır yetişiyordur. 

Gidecek başka ülkemiz yok.