Evrimci Açıdan Din, Psikoloji, Siyaset / Kaan Arslanoğlu

Londra 2013

Bir konuya odaklanıp, o konu üzerine uzun seneler boyunca çalışıp, birden fazla kitap yazmış olmak, akademik çalışmalar yapanlar dışında, fazlaca rastlanan bir durum değil. Kaan Arslanoğlu, evrimci bakış açısıyla insanı, seçimlerini, siyasi tercihlerini anlamaya, açıklamaya çalışıyor uzunca bir süredir. Solda gördüğünüz fotografı 2013 yılında Londra'da çekmiştim. Bir kilisenin girişine konulan afişten. İngilizce bilmeyenler için yazayım, öncelikle God, Allah kelimesinin İngilizce'deki karşılığı. iGod ise, iPhone'a bir gönderme. Apple'ın i ile başlayan herşeyin isim hakkını aldığını okumuştum bir yerde. Bu anlamda bir telif ihlaline yol açar mı kilisenin yaptığını bilemiyorum. Afişte, meşgul ve zamanı kısıtlı kişiler için tasarlanmış, akıllarına takılan sorulara yanıtların verileceği sohbet toplantılarının tanıtımı yapılacağı yazılı. Arslanoğlu'nun son kitabında din konusuna bir bölüm ayrıldığını düşününce, bu fotografın uygun olduğuna karar verdim.

Yanılmanın Gerçekliği başlığı ile yayınladığı kitap, bu alandaki çalışmalarının ilk ürünü. İlerleyen yıllarda, bu kitabın ikincisi olarak isimlendirilen bir çalışması daha yayınlandı. Dünyada bu kadar fazla eşitsizlik, bu kadar aleni baskı varken insanlar neden sol siyasi söylemlere sırtını dönmektedir sorusu, sol siyaset yapanlar dışında herkesin kafasını kurcalamaktadır sanırım. Sol siyasetin dışında diyerek belki haksızlık yaptığımı düşüneceksiniz. Aslına bakarsanız, bir yerde sol siyasete bir açık kapı bırakmış oluyorum bu şekilde bir tespit yaparak. Aksi durumda iş daha vahim bir hal, daha çözümsüz bir sonuç alıyor. Sol siyaset, insanların genelini neden yanına çekemediğine kafa yorup çözüm getiremiyorsa, bu ilkinden daha vahim bence.

Arslanoğlu son kitabında, evrimci bakış açısıyla din ve psikoloji inceliyor. Özellikle din konusundaki tespitleri alışılagelmiş sol jargona bir hayli aykırı. Din denildiğinde, klasik jargonun aklına Karl Marx'ın "Din halkın afyonudur"  sözü geliyor. Arslanoğlu ise dini inancın, genişletilmiş bir tanımı ile işe başlıyor. Kendisinden büyük bir gücün, kimi olay ve durumları oluşturduğuna, kendisinden büyük bir gücün varlığına inanmak olarak aktarabileceğim bu tanımı yaptıktan sonra, ateist olduğunu savlayan insanların bile büyük çoğunluğunun bu anlamda dini inancının olduğunun söylenebileceğini ileri sürüyor. Arslanoğlu'nun temel din dediği bu durum, evrimleşmenin sonuçlarından.

İnsanların büyük çoğunluğu temel dine inanıyorsa sol bu durumda ne yapmalı? İki bölümden oluşan son çalışmasının ilk bölümü, bu soru üzerine kurulu. Öncelikle temel dini inancın evrim bilim bakımından yorumlanmasını konu alan çalışmalardan bahsediyor Arslanoğlu. Ardından solun ne yapması gerektiğini tartışıyor.

Kitabın ikinci bölümü, benim yabancısı olduğum bir konuya odaklanmış: Freud ve Lacan'ın düşünceleri, tespitleri ve sol düşünürlerde Freudculuğun etkileri diye isimlendirebilirim bu bölümü. Psikanaliz, Arslanoğlu'nun yazdıklarına göre, artık psikiyatride fazlaca başvurulmayan bir yöntem. Psikanalizin babası olarak bilinen Freud ise, Arslanoğlu'na göre şarlatan. Freud üzerine yazılmış çeşitli kitaplardan alıntılar yaparak Freud'un vakalara yorumlarını aktarmış Arslanoğlu. Bunları okuduktan sonra Freud üzerine söyleyebileceğim tek şey, bunca yıl Freud miti nasıl yaşayabilmiş oldu. 

Lacan'ı ise Mutluhan İzmir'in kitabı aracılığıyla okudum. Arslanoğlu da kitabının Lacan ile ilgili yazdığı bölümünde, İzmir'in kitaplarından alıntılar yapıyor. Arslanoğlu'na göre Lacan'ın yazdıklarını anlayabilmek olası değil. İzmir'in kitabındaki büyük öteki ile ben'in mücadelesi konusunda yazdıklarını beğenerek okumuştum. Benliğin tek olmadığını, farklı bir çok ben'in mücadelesi şeklinde geçtiğini hayatın, bu mücadelede belirleyici olanın çoğunlukla başkalarındaki yansımalarımız olduğu tespitlerini de, bir yerde bizzat deneyimlediğim için, kabul etmiştim. Arslanoğlu, İzmir'in çalışmalarından uzun alıntılar yapıyor ve kimi yerlerde tespitlere katıldığını belirtmekle birlikte özellikle sol adına ahkam kesen aydınların Lacan ve Freud yorumlarını kullanmalarını eleştiriyor. 

Kitap, Arslanoğlu'nun  kurucusu olduğu İnsanBu.com adlı internet sitesinde de yayınladığı yazılarla bitiyor. Akademik çalışma yapanlar dışında, bir konuyu uzun seneler boyunca araştırıp, birden fazla kitapta fikirlerini tartışanların sayısı çok değil. Bu bakımdan Kaan Arslanoğlu'nun yaptığı övgüyü hak ediyor. Keşke çalışmaları hak ettiği kadar tartışılıyor olsa. Kitabın bir çok yerinde Arslanoğlu'nun da yakındığı bu "görmezden gelme" tavırları ya da "evrimci, indirgemeci" yaftaları kimseye bir şey kazandırmıyor aslında.